क्यान्सर रोकथाममा उपवास, कम कार्बोहाइड्रेट, र प्रोटिन नियन्त्रणको भूमिका

क्यान्सर रोकथाममा उपवास, कम कार्बोहाइड्रेट, र प्रोटिन नियन्त्रणको भूमिका

क्यान्सर शरीरका कोषहरू अनियन्त्रित रूपमा बढ्दा हुने रोग हो। यी कोषहरू छिटो विभाजन हुन्छन् र तिनीहरूलाई बाँच्न धेरै ऊर्जा आवश्यक पर्छ।

वैज्ञानिक अध्ययनहरूले देखाएका छन् कि उपवास (Fasting), कम कार्बोहाइड्रेटयुक्त आहार (Low-Carbohydrate Diet), र कम प्रोटिनयुक्त आहार (Protein Restriction) क्यान्सरको जोखिम घटाउन र उपचारमा मद्दत गर्न सक्छ।

१. उपवास (Fasting) र क्यान्सर

उपवास गर्दा शरीरभित्रका पुराना र कमजोर कोषहरू सफा हुन्छन्, जसलाई ऑटोफ्याजी (Autophagy) भनिन्छ।

A. ऑटोफ्याजी कसरी मद्दत गर्छ?
• उपवास गर्दा शरीरले बिग्रिएका र अनावश्यक कोषहरू हटाउने प्रक्रिया सुरु गर्छ, जसले क्यान्सर कोषहरूलाई बढ्न नदिने सम्भावना रहन्छ।
• वैज्ञानिक यशिनोरी ओसुमी (Yoshinori Ohsumi) ले सन् २०१६ मा ऑटोफ्याजी सम्बन्धी खोजका लागि नोबेल पुरस्कार प्राप्त गरेका थिए।
• क्यान्सर कोषहरूमा ऑटोफ्याजी प्रक्रिया कमजोर हुने भएकाले, उपवास गर्दा तिनीहरूको नियन्त्रण हुन सक्छ।

B. इन्सुलिन कम गर्दा फाइदा
• उपवास गर्दा इन्सुलिन र IGF-1 (Insulin-like Growth Factor-1) को मात्रा घट्छ।
• यी हार्मोनहरू बढी भएमा क्यान्सर कोषहरू छिटो बढ्न सक्छन्।
• एक अध्ययनअनुसार, उपवास गर्दा किमोथेरापी (Chemotherapy) को असर राम्रो हुन्छ र स्वस्थ कोषहरू जोगिन सक्छन्।

२. कम कार्बोहाइड्रेटयुक्त आहार र क्यान्सर

क्यान्सर कोषहरू ग्लुकोज (Glucose) मा धेरै निर्भर हुन्छन्। यदि कार्बोहाइड्रेट कम गरियो भने, क्यान्सर कोषहरूलाई ऊर्जा प्राप्त गर्न गाह्रो हुन सक्छ।

A. “Warburg Effect” – क्यान्सर कोषहरू ग्लुकोजमा निर्भर हुन्छन्
• वैज्ञानिक ओटो वारबर्ग (Otto Warburg) ले पत्ता लगाए कि क्यान्सर कोषहरूले ग्लुकोजबाट ऊर्जा लिन्छन्।
• यदि शरीरले कार्बोहाइड्रेट कम खायो भने, शरीर “केटोसिस” (Ketosis) प्रक्रियामा जान्छ, जसमा बोसोलाई ऊर्जा बनाउन प्रयोग गरिन्छ।
• क्यान्सर कोषहरूले केटोन बडिज (Ketone Bodies) बाट ऊर्जा लिन सक्दैनन्, जसले तिनीहरूको वृद्धि रोक्न सक्छ।

B. किटोजेनिक डाइट (Ketogenic Diet) को फाइदा
• किटोजेनिक डाइट भनेको कम कार्बोहाइड्रेट, मध्यम प्रोटिन, र बढी स्वस्थ बोसोजस्तो खाना खाने आहार हो।
• एक अध्ययनअनुसार, यो डाइटले ट्यूमरको वृद्धि कम गर्न सक्छ।
• मस्तिष्क क्यान्सर (Glioblastoma) भएका बिरामीहरूमा यो डाइट विशेष लाभदायक हुन सक्छ।

३. प्रोटिन कम खानु क्यान्सरका लागि किन फाइदाजनक हुन सक्छ?

बढी प्रोटिन खाँदा शरीरमा IGF-1 हार्मोन धेरै उत्पादन हुन्छ, जसले क्यान्सर कोषहरूको वृद्धि बढाउन सक्छ।

A. IGF-1 घटाउँदा फाइदा
• अत्यधिक प्रोटिन खाँदा IGF-1 हार्मोन बढ्छ, जसले क्यान्सर कोषहरूलाई छिटो विभाजन गर्न सहयोग गर्छ।
• एक अध्ययनअनुसार, कम प्रोटिनयुक्त आहारले IGF-1 कम गर्छ, जसले क्यान्सर जोखिम घटाउन सक्छ।

B. पशु प्रोटिन बनाम वनस्पति प्रोटिन
• बढी रातो मासु (Red Meat) वा प्रशोधित मासु (Processed Meat) खाँदा कोलन, स्तन, र प्रोस्टेट क्यान्सरको सम्भावना बढ्न सक्छ।
• वनस्पति-आधारित प्रोटिन (जस्तै: गेडागुडी, दाल, बदाम) खानु स्वास्थ्यका लागि राम्रो हुन्छ।

निष्कर्ष
• उपवास (Fasting) – शरीरका बिग्रिएका कोषहरू हटाउँछ, इन्सुलिन र IGF-1 घटाउँछ, र क्यान्सर नियन्त्रण गर्न सहयोग गर्छ।
• कम कार्बोहाइड्रेट (Low-Carb Diet) – ग्लुकोजको आपूर्ति घटाएर क्यान्सर कोषहरूको वृद्धि रोक्छ।
• कम प्रोटिन (Protein Restriction) – IGF-1 घटाउँछ, ट्यूमरको वृद्धि रोक्छ, र स्वस्थ कोषहरूको सुरक्षामा मद्दत गर्छ।

निष्कर्षमा, उपवास, किटोजेनिक डाइट, र सीमित प्रोटिनयुक्त आहारको संयोजन क्यान्सर रोकथाम तथा उपचारमा प्रभावकारी हुन सक्छ।